Làm tốt công tác xây dựng báo cáo chính trị trình đại hội đảng bộ các cấp

02/05/2020

​Hiện nay, các cấp uỷ đang tập trung cao cho công tác xây dựng dự thảo các văn kiện trình đại hội đảng bộ các cấp. Cùng với nhân sự, việc chuẩn bị tốt văn kiện là tiền đề, điều kiện cực kỳ quan trọng để đại hội thành công, hơn thế nữa, còn chuẩn bị hướng đi, xác định công việc phải làm trong nhiệm kỳ 05 năm tới của một đảng bộ, nên càng có tầm quan trọng gấp bội. Trong các văn kiện, thì báo cáo chính trị là văn kiện trung tâm của đại hội, vừa có giá trị tổng kết thực tiễn, kinh nghiệm, vừa xác định mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo các mặt công tác, các lĩnh vực đời sống xã hội trong nhiệm kỳ tiếp theo của mỗi cấp bộ đảng. Do đó, báo cáo chính trị cần phải được quan tâm, đầu tư xây dựng một cách công phu, nghiêm túc, khoa học.

Vai trò, ý nghĩa của báo cáo chính trị tại đại hội đảng bộ các cấp

Báo cáo chính trị vừa là văn kiện vừa có giá trị tổng kết toàn diện, chính thống, khoa học, thể hiện trí tuệ, trách nhiệm của toàn đảng bộ và nhân dân về kết quả thực hiệm nhiệm vụ chính trị được nêu trong nghị quyết trong nhiệm kỳ; đồng thời, vừa thể hiện tư duy, tầm nhìn chiến lược, quan điểm, chủ trương, định hướng lớn, khả năng dự báo và đề xuất mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo các mặt công tác, các lĩnh vực đời sống xã hội, nhiệm vụ xây dựng Đảng và hệ thống chính trị cho nhiệm kỳ tiếp theo. Với ý nghĩa đó, báo cáo chính trị tại đại hội đảng bộ các cấp vừa là bản báo cáo tổng kết thực tiễn, vừa là một đề án khoa học về chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh,... trong nhiệm kỳ của đảng bộ/chi bộ một địa phương, cơ quan, đơn vị.

​

Nội dung của báo cáo chính trị không chỉ đánh giá kết quả thực hiện nghị quyết đại hội cấp mình nhiệm kỳ trước, xác định nguyên nhân, rút ra bài học kinh nghiệm, đề ra phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ cho nhiệm kỳ sau, mà còn là sự phản ánh chân thực, sinh động mối quan hệ giữa việc thực hiện chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước với thực tiễn đời sống của nhân dân. Chính vì vậy, đại hội đảng bộ các cấp còn là đợt sinh hoạt chính trị, tư tưởng, sinh hoạt lãnh đạo, sinh hoạt học tập rộng rãi, góp phần nâng cao vai trò, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của mỗi cấp bộ đảng.Vai trò định hướng của báo cáo chính trị thể hiện từ tiêu đề (chủ đề), nội dung kết cấu, bố cục của báo cáo. Tiêu đề của báo cáo chính trị không chỉ đơn thuần là tên gọi, chủ đề của báo cáo mà còn là khẩu hiệu, tuyên ngôn hành động, là những nội dung nhiệm vụ chính trị trọng tâm của đảng bộ và nhân dân trong nhiệm kỳ, là tư duy, tầm nhìn chiến lược, ngọn cờ hiệu triệu, tập hợp, đoàn kết, phát huy sức mạnh của toàn đảng bộ quyết tâm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của các cấp bộ đảng, cơ quan, địa phương, đơn vị.

Kết cấu, bố cục, tiêu đề các phần, mục trong nội dung của báo cáo chính trị vừa thể hiện nội dung các mặt công tác, nội dung lãnh đạo, chỉ đạo của đảng bộ đối với các tổ chức trong hệ thống chính trị, các lĩnh vực đời sống xã hội; đồng thời, cũng thể hiện tư duy, cách tiếp cận, tầm nhìn, sự đổi mới, sáng tạo của các cấp bộ đảng, mà trước hết là của cấp ủy triệu tập đại hội và tiểu ban văn kiện (tiểu ban nội dung) của đại hội.

Với vị trí, tính chất đặc biệt quan trọng nêu trên, xây dựng báo cáo chính trị là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của cấp ủy triệu tập đại hội, trong đó trách nhiệm được giao trực tiếp là tiểu ban văn kiện đại hội đảng bộ các cấp. Thảo luận xây dựng báo cáo chính trị là một trong những hoạt động trung tâm, đặc biệt quan trọng của đại hội đảng bộ các cấp. 

Yêu cầu về nội dung, bố cục của báo cáo chính trị

Việc chuẩn bị văn kiện đại hội của đảng bộ các cấp và những yêu cầu chung về xây dựng nội dung của báo cáo chính trị phải thực hiện đúng theo chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên. Mặc dù vậy, báo cáo chính trị tại đại hội đảng bộ các cấp cũng không hoàn toàn giống nhau, kể cả các báo cáo chính trị của các đảng bộ cùng hệ thống, hoặc cùng địa phương. Tuy nhiên, thông thường, kết cấu, bố cục của báo cáo chính trị thường có các phần nội dung chủ yếu sau đây:

Quan điểm chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy trong xây dựng dự thảo văn kiện đại hội đảng bộ 03 cấp trong tỉnh lần này là phải có sự liên thông từ tỉnh đến cơ sở về một số mục tiêu cơ bản và nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu; các đầu việc phải được xác định trước, từ dưới lên và có sự gắn kết chặt chẽ giữa các ngành, các cấp; không cầu toàn, dàn trãi, mà tập trung vào một số mục tiêu lớn, trọng tâm, mang tính đột phá, thúc đẩy phát triển. Văn kiện phải rõ, ngắn gọn, dễ nhớ, dễ hiểu, dễ làm, dễ kiểm tra, tuyệt đối không sao chép văn kiện cấp trên.

Tiêu đề (chủ đề) của báo cáo chính trị: Chủ trương của Ban Thường vụ Tỉnh ủy việc xây dựng chủ đề lần này phải trên nguyên tắc: trên cơ sở thực tế của từng đảng bộ ở mỗi cấp trong nhiệm kỳ tới để xác định chủ đề phù hợp, nhưng phải đảm bảo các thành tố: (1) phát huy truyền thống; (2) định hướng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị; (3) đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh; (4) mong muốn, khát vọng và mục tiêu hướng tới của đảng bộ. Với vai trò, ý nghĩa như đã nêu, tiêu đề của báo cáo chính trị phải bảo đảm các yêu cầu: Vừa có tính khái quát, bao trùm, nhưng vừa phải ngắn gọn, súc tích, sáng rõ và giàu ý nghĩa, nhưng không đa nghĩa; vừa có tính định hướng chính trị, tư tưởng, vừa nêu rõ mục tiêu, nhiệm vụ, vừa biểu thị quyết tâm, khẩu hiệu hành động, dễ nhớ, dễ hiểu, thuận lợi trong tuyên truyền, phổ biến, quán triệt tới cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Phần đánh giá kết quả thực hiện nghị quyết đại hội nhiệm kỳ qua: Trong phần này, báo cáo chính trị phải đánh giá đầy đủ, toàn diện, khách quan, đúng đắn về kết quả thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, nghị quyết đại hội đảng bộ cấp trên trực tiếp và nghị quyết đại hội cấp mình.

Trong đánh giá kết quả đạt được, báo cáo phải chỉ ra được những kết quả, ưu điểm nổi bật và những hạn chế, khuyết điểm chủ yếu. Bên cạnh các nhận định, đánh giá kết quả, cần có hệ thống số liệu so sánh, minh họa cụ thể, chính xác (có thể có phần phụ lục riêng). Những mô hình mới, cách làm hay, sáng tạo cần được chắt lọc, phản ánh, diễn đạt và khái quát lên tầm lý luận, qua đó động viên, khuyến khích tìm tòi, đổi mới, phát triển. Các hạn chế, yếu kém phải được chỉ rõ với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, tránh mắc bệnh thành tích, tư duy nhiệm kỳ, chủ quan, duy ý chí.

Trong đánh giá, báo cáo chính trị cũng phải đề cập đến những vấn đề đang nổi lên, hoặc những vấn đề thực tiễn đang đặt ra đối với địa phương, cơ quan, doanh nghiệp cần phải giải quyết, phải đưa “hơi thở cuộc sống” vào trong báo cáo chính trị, nghị quyết của đại hội đảng. 

Báo cáo chính trị phải chỉ rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan của cả kết quả, ưu điểm, và hạn chế, yếu kém, trong đó cần đánh giá đúng vai trò, trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng. Trên cơ sở đánh giá, tổng kết thực tiễn, báo cáo cần đúc rút những kinh nghiệm thiết thực, trở thành những bài học có giá trị chỉ dẫn cho hoạt động của đảng bộ về sau. Là văn bản đánh giá kết quả thực hiện nghị quyết của nhiệm kỳ 05 năm, nên báo cáo chính trị khác với báo cáo tổng kết năm ở chỗ có tính khái quát cao, không sa vào số liệu, công việc cụ thể, mà phải thể hiện tính chất đánh giá, so sánh (các số liệu chứng minh, ngoài các số liệu so sánh với chỉ tiêu nghị quyết hoặc đưa xuống footnote cuối trang hoặc có phụ lục kèm theo để báo cáo chính trị không nặng nề số liệu).

Phần phương hướng, nhiệm vụ: Yêu cầu về nội dung của phần này là trên cơ sở dự báo đúng đắn, sát thực tình hình của địa phương, ngành, doanh nghiệp, báo cáo chính trị phải đề ra được mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp có cơ sở khoa học, vừa thể hiện quyết tâm, tinh thần đổi mới, sáng tạo của đảng bộ và nhân dân, vừa có tính khả thi cao. Phần mục tiêu tổng quát là sự cụ thể hóa phù hợp một bước chủ đề của báo cáo chính trị, xác định rõ hơn tầm nhìn, định hướng phát triển. Phần mục tiêu cụ thể chủ yếu xác định những chỉ tiêu lớn, chủ yếu trên các lĩnh vực, không nên sa vào các chỉ tiêu cụ thể chuyên ngành (vì sau đó, các cấp, các ngành sẽ tiếp tục cụ thể hóa). Trong những nhiệm vụ và giải pháp được nêu trong báo cáo vừa phải có nhiệm vụ và giải pháp mang tính cơ bản, chủ yếu, chiến lược, lâu dài, vừa phải có những nhiệm vụ, giải pháp trước mắt và giải pháp đột phá trên một số lĩnh vực, nhằm phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh và các nguồn lực của địa phương.

Phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp trong báo cáo chính trị phải là kết tinh trí tuệ của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Việc xác định phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cho nhiệm kỳ tới phải bám sát các quan điểm, tư tưởng đổi mới của Đảng trong các dự thảo văn kiện Đại hội XIII của Đảng và dự thảo văn kiện đại hội của đảng bộ cấp trên, cũng như điều kiện thực tế địa phương, đơn vị; đề ra phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp thiết thực, đồng bộ, khả thi, hiệu quả để thực hiện trong nhiệm kỳ mới.

Về phương châm hành động: Quan điểm của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, phương châm hành động được xác định vừa là phương châm của đại hội, vừa là phương châm hành động của đảng bộ xuyên suốt cả nhiệm kỳ. Theo thống nhất của tỉnh, sẽ có 01 phương châm thực hiện trong toàn Đảng bộ tỉnh (như Đại hội X), các đảng bộ trực thuộc tuỳ vào tình hình thực tế để chọn thành tố thực hiện phù hợp trên nền phương châm của tỉnh.  

Yêu cầu về quy trình xây dựng báo cáo chính trị

Với tính chất, vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng và yêu cầu cao về chất lượng nội dung như đã nêu, việc xây dựng báo cáo chính trị tại đại hội đảng bộ các cấp phải được thực hiện theo một quy trình khoa học, chặt chẽ, hiệu quả. Cần khắc phục tư tưởng chủ quan, cho rằng báo cáo chính trị không phải là vấn đề quan trọng nhất của đại hội, vì cuối cùng đại hội cũng sẽ thảo luận, góp ý và thông qua. Vì thế, nhiều nơi chỉ chú trọng đến công tác nhân sự mà xem nhẹ quá trình chuẩn bị xây dựng báo cáo chính trị tại đại hội đảng bộ các cấp.

Để tránh tình trạng phó mặc, “khoán trắng” cho tiểu ban văn kiện, cấp ủy, trực tiếp là thường trực cấp ủy cấp triệu tập đại hội, phải chỉ đạo tiểu ban văn kiện xây dựng chương trình, kế hoạch làm việc cụ thể; thường xuyên kiểm tra tiến độ, chất lượng, hiệu quả hoạt động của tiểu ban văn kiện trong quá trình xây dựng dự thảo báo cáo chính trị, kịp thời có ý kiến lãnh đạo, chỉ đạo để tiểu ban hoạt động có hiệu quả và dự thảo báo cáo chính trị đạt chất lượng tốt nhất.

Là một loại văn kiện chính trị, khoa học, báo cáo trung tâm của đại hội đảng bộ các cấp, nên việc xây dựng dự thảo báo cáo chính trị phải được tiến hành theo quy trình khoa học, từ khâu lập đề cương sơ lược, đề cương chi tiết, kết cấu, bố cục các phần, mục cho đến dự thảo toàn văn và thể thức trình bày văn bản báo cáo. Lãnh đạo tốt việc tổ chức lấy ý kiến góp ý rộng rãi các tổ chức khác trong hệ thống chính trị, ý kiến của cấp ủy cấp trên trực tiếp, ý kiến cấp ủy trực thuộc và ý kiến của cán bộ chủ chốt, cán bộ lão thành, cán bộ hưu trí, ý kiến các cơ quan, chuyên gia, nhà khoa học và ý kiến của nhân dân,... Tùy theo chất lượng ý kiến góp ý, bước này có thể tổ chức góp ý nhiều lần, nhiều lớp, với nhiều loại, nhóm đối tượng khác nhau tham gia góp ý bằng các hình thức thích hợp, hiệu quả. Trong quá trình tổ chức lấy ý kiến góp ý, tiểu ban văn kiện cần trình bày, nêu rõ mục đích, yêu cầu, cơ sở khoa học của các dự thảo nội dung, kết cấu, nhận định, đánh giá, kết quả, phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp...; phải thực sự phát huy dân chủ, trí tuệ tập thể, có tinh thần đổi mới, cầu thị, trân trọng tiếp thu những ý kiến góp ý xác đáng, phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, tạo sự thống nhất giữa ý Đảng với lòng dân ngay trong quá trình xây dựng báo cáo chính trị, nghị quyết của Đảng.

Để nâng cao chất lượng thảo luận, đóng góp ý kiến vào các văn kiện tại đại hội đảng các cấp, đặc biệt là báo cáo chính trị, cấp ủy triệu tập đại hội cần xây dựng chương trình tổ chức đại hội một cách khoa học, sử dụng triệt để, hiệu quả thời gian đại hội theo quy định, trong đó phải dành thời gian thỏa đáng, phát huy vai trò, trách nhiệm, trí tuệ của các đại biểu trong thảo luận xây dựng báo cáo chính trị. Đoàn chủ tịch đại hội cần điều hành phần thảo luận bảo đảm dân chủ, có nhiều đại biểu đại diện của nhiều cơ quan, lĩnh vực tham gia góp ý, bàn thảo kỹ lưỡng, sâu sắc, hiệu quả, tránh qua loa, hình thức, chiếu lệ. Các ý kiến khác nhau cần thảo luận, thậm chí tranh luận, làm rõ cơ sở khoa học, đi đến thống nhất trên tinh thần cầu thị, đoàn kết, xây dựng, vì mục tiêu chung.

Với vai trò, ý nghĩa quan trọng tại đại hội đảng bộ các cấp, quá trình xây dựng, thảo luận báo cáo chính trị phải trở thành đợt sinh hoạt chính trị, tư tưởng sâu rộng trong toàn đảng bộ và nhân dân ở mỗi địa phương cũng như trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan, doanh nghiệp. Báo cáo chính trị phải là kết tinh trí tuệ của đảng bộ và nhân dân, thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm, tầm nhìn chiến lược, xứng đáng với vai trò, trách nhiệm lãnh đạo của đảng bộ các cấp. Sau đại hội, cùng với các văn kiện khác, báo cáo chính trị phải trở thành kim chỉ nam cho hành động, là cơ sở nền tảng, xuất phát điểm cho những chương trình, kế hoạch, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh ở địa phương, là cơ sở tạo niềm tin, tạo động lực, sự phấn khởi, phát huy tinh thần đoàn kết thống nhất của toàn đảng bộ và nhân dân ở mỗi địa phương, là cơ sở để cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động ở mỗi cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp quyết tâm thực hiện thắng lợi nghị quyết của đại hội đảng bộ các cấp và Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Bùi Văn Bia (Chánh Văn phòng Tỉnh ủy)